ოსტეოქონდროზი არის გავრცელებული დეგენერაციული-დისტროფიული დაზიანება, რომელიც გავლენას ახდენს მალთაშუა დისკებზე, მიმდებარე ხერხემლიანებზე და მიმდებარე ლიგატებზე.
დაავადება არ ვითარდება მყისიერად, პროგრესირებს მრავალი წლის განმავლობაში, ხოლო დაწყება შეიძლება მოხდეს საკმაოდ ახალგაზრდა ასაკში (18-20 წელი) და აქვს რამდენიმე ეტაპი:
- I სტადია – ბოჭკოვანი რგოლის „ბზარები" და პულპოსუსის ბირთვის ინტრადისკალური მოძრაობა, მაგრამ რენტგენოლოგიური ნიშნები ჯერ არ არის;
- II სტადია - პულპოზის ბირთვი აგრძელებს გაუარესებას, მცირდება დისკის სიმაღლე, ბოჭკოვანი რგოლი „შრება", დაზიანებული მალთაშუა სახსარი ხდება არასტაბილური და ამის კომპენსაციის მიზნით, ზურგის კუნთები მუდმივ დაძაბულობაშია, რაც იწვევს ტკივილს და. ზედმეტი მუშაობა", რენტგენის სხივებზე ჩანს ოსტეოქონდროზის ნიშნები;
- III სტადია – დისკო სკდება, ამოვარდნილი პულპოზური ბირთვი ქმნის თიაქარს, სტადიას ახასიათებს ნევროლოგიური სიმპტომების სიმრავლე, ანთება და შეშუპება;
- IV სტადია – დაზიანებაში ჩართულია სახსრის მიმდებარე ელემენტები.
ხერხემლის ოსტეოქონდროზი ასევე შეიძლება მოხდეს ხერხემლის სხვადასხვა ნაწილში და, აქედან გამომდინარე, აქვს სხვადასხვა სახელები:
- საშვილოსნოს ყელის - ყველაზე ხშირად ლოკალიზებულია მეხუთე და მეშვიდე საშვილოსნოს ყელის ხერხემლიანებს შორის (ყველაზე მოძრავი სახსარი);
- გულმკერდი - ტკივილით გამოვლენილი ვარიანტი, რომელიც შეიძლება აგვერიოს გულმკერდის სხვა ორგანოების დაავადებებთან;
- წელის - ყველაზე გავრცელებული ტიპი ამ მონაკვეთის უდიდესი მობილურობისა და მასზე მოთავსებული დატვირთვის გამო;
- საერთო - მოიცავს რამდენიმე განყოფილებას (მაგალითად, ცერვიკოთორაკული).
ოსტეოქონდროზის განვითარების მიზეზები
არ არსებობს ერთი ყოვლისმომცველი თეორია, რომელიც სრულად ხსნის ამ დაავადების მიზეზს. ის მულტიფაქტორულია, შესაბამისად, გამომწვევად აუცილებელია მიდრეკილება, ხოლო მისი გამოვლინებისთვის - შინაგანი და გარეგანი სტიმულის კომპლექსი.
ეგზოგენური რისკის ფაქტორები:
- გადაჭარბებული სტრესი, ფიზიკური შრომა, პროფესიული საშიშროება (მძიმე საგნების გადაადგილება) ოსტეოქონდროზის ხშირი მიზეზია მამაკაცებში;
- ხერხემლის დაზიანებები;
- მკვეთრი და არათანაბარი ხვრელები, სხეულის მოხრილები, მოხვევები;
- მჯდომარე სამუშაო, ფიზიკური უმოქმედობა;
- მუდმივი განმეორებითი მოძრაობები (ჩანთის ტარება იმავე მხარზე, ტელეფონზე საუბრისას თავის ყურთან დახრილობა);
- კლიმატური პირობები.
ენდოგენური რისკის ფაქტორები:
- მამრობითი სქესი (ოსტეოქონდროზი უფრო იშვიათად გვხვდება ქალებში);
- ჭარბი წონა და მაღალი;
- ძვალ-კუნთოვანი სისტემის განვითარების დარღვევები, ზურგის კუნთების სისუსტე;
- ცუდი პოზა;
- ფეხის დაავადებები (ართროზი, ბრტყელი ფეხები);
- მალთაშუა სახსრების ტროფიკის დარღვევა;
- შინაგანი ორგანოების პათოლოგიები.
ოსტეოქონდროზის სიმპტომები
ამ დაავადების ტიპიური ნიშნები: ტკივილი ხერხემლისა და კუნთების დასვენების დროს, მოძრაობის შეზღუდვა, დაზიანებული უბნის „დაღლილობა". პაციენტი მის „განტვირთვას" ცდილობს ან სკამზე დაყრდნობით, ხელებზე დაყრდნობილით, ცდილობს დიდხანს არ დადგეს ფეხზე, ან მისი გახეხვითა და მოზელვით, ხსნის კუნთების დაძაბულობას. მდებარეობიდან გამომდინარე, ტკივილი შეიძლება ოდნავ განსხვავდებოდეს და დაემატოს ახალი, უფრო სპეციფიკური სიმპტომები.
საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზის დროს უსიამოვნო შეგრძნებები წარმოიქმნება კეფის მიდამოში ან თავად კისერზე, რომელიც გაძლიერდება თავის დახრის ან მობრუნებისას. ნერვული ფესვების დაჭიმვის გამო თითებსა და ხელისგულებში შეიძლება გამოჩნდეს ჩხვლეტა ან წვა, ხოლო უფრო სერიოზული დაზიანების შემთხვევაში მათი მოძრაობის შეზღუდვა.
მაგრამ საქმის მთავარი საშიშროება ის არის, რომ ხერხემალთან ამ მიდამოში არის მნიშვნელოვანი არტერიები, რომლებიც ტვინს სისხლით ამარაგებს. ისინი თანდათან იკუმშებიან, ამიტომ ამ ტიპის ოსტეოქონდროზს ახასიათებს თავბრუსხვევა და თვალების წინ „ლაქები" სხეულის მთავარი ორგანოს არასაკმარისი კვების გამო.
ყველა სახის ოსტეოქონდროზს შორის გულმკერდის მიდამოების დაზიანება სხვებთან შედარებით ნაკლებად ხშირია და ძნელია დიაგნოსტიკა. ამ მიდამოში ტკივილი გულის, ფილტვების, საყლაპავის ან ნევრალგიის მსგავსია. ამიტომ პაციენტები უპირველეს ყოვლისა მიმართავენ კარდიოლოგებს, გასტროენტეროლოგებს ან პულმონოლოგებს, დიდი ხანია ერიდებიან მათთვის საჭირო სპეციალობის ექიმებს, სანამ არ გამოირიცხება ყველა სხვა პათოლოგია, ან არ იქნება ეჭვი გულმკერდის ოსტეოქონდროზზე. დისკომფორტი ლოკალიზებულია მხრის პირებს შორის, ძლიერდება დახრისას, შეიძლება გაგიჩნდეთ ყელში სიმსივნის შეგრძნება ან სუნთქვის გაძნელება და დაბუჟება გულმკერდის არეში.
ყველაზე გავრცელებული და ტიპიური ტიპია წელის ოსტეოქონდროზი. მისი სიმპტომები ყველაზე ხშირად ასოცირდება ამ დაავადებასთან: მტკივნეული ტკივილი ამავე სახელწოდების მიდამოში, რომელიც ძლიერდება მობრუნებისას, მოხრის ან დიდი ხნის განმავლობაში დგომისას და შეიძლება გავრცელდეს ერთ ან ორივე ფეხზე.
ოსტეოქონდროზის დიაგნოზი
ექიმი იწყებს ჩივილებისა და ანამნეზის შეგროვებით (ოჯახი, სიცოცხლე და ავადმყოფობა), რომელიც აანალიზებს მიდრეკილების არსებობას, გარე და შიდა რისკ ფაქტორებს, სიმპტომების ურთიერთობას და დაზიანების პროგრესირებას.
შემოწმება შედგება:
- ნეირო-ორთოპედიული, რომლის დროსაც ფასდება ხერხემლის სტატიკური და დინამიური ფუნქციები (პოზა, სქოლიოზის არსებობა, კუნთების ტონუსი და მალთაშუა სახსრებისა და კიდურების მოძრაობის დიაპაზონი);
- ნევროლოგიური – რეფლექსური და კომპრესიული ვერტებროგენული სინდრომების, მოტორული და სენსორული ფუნქციების, ქსოვილის ტროფიზმის ხარისხის განსაზღვრა.
ხერხემლის ნებისმიერი ნაწილის ოსტეოქონდროზის (საშვილოსნოს ყელის, გულმკერდის ან წელის) უმარტივესი და ხელმისაწვდომი ინსტრუმენტული დიაგნოსტიკური მეთოდია არაკონტრასტული და კონტრასტული (დისკოგრაფია, ვენოსპონდილოგრაფია) რენტგენოლოგიური კვლევები, რომლებიც ავლენენ მალათაშუა დისკების შევიწროებას, თიაქრის დონეს. პროტრუზია და სისხლძარღვების მდგომარეობა. ცოტა ნაკლებად ხშირად გამოიყენება უფრო ინფორმაციული მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია, რომლითაც შეგიძლიათ ზუსტად შეაფასოთ მალთაშუა დისკის დაზიანების ხარისხი, თიაქრის ზომა, ზურგის ტვინის, ფესვების და მიმდებარე ქსოვილების შეკუმშვის არსებობა. თუ MRI უკუნაჩვენებია, ის იცვლება კომპიუტერული ტომოგრაფიით, რომელიც განსაზღვრავს თავად ხერხემლის მდგომარეობას, ზურგის არხს და ლიგატების კალციფიკაციას.
ოსტეოქონდროზის მკურნალობა
უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია შემცირდეს რაც შეიძლება მეტი რისკის ფაქტორი, რომელიც აღმოჩენილია ექიმის მიერ გამოკითხვის დროს. გააუქმეთ ღერძული დატვირთვები, შეზღუდეთ გადატანილი საგნების სიმძიმე, ზოგჯერ შეცვალეთ ტრავმული სამუშაოები, რომლებიც დაკავშირებულია ფიზიკურ შრომასთან, წონაში დაკლება, თუ ჭარბი წონა გაქვთ, ჩართეთ მინიმალური სპორტი თქვენს ყოველდღიურ განრიგში, თუ ფიზიკურად არააქტიური ხართ. ეს მხოლოდ ხელს შეუწყობს ოსტეოქონდროზის გამო ტკივილის ხარისხისა და გართულებების რისკის ოდნავ შემცირებას, თუმცა ძნელად შეანელებს მის პროგრესს.
მკურნალობა უნდა იყოს ყოვლისმომცველი და აერთიანებს არა მხოლოდ წამლის მეთოდებს, არამედ ხერხემლის კუნთებსა და თავად ზურგის სვეტზე სხვადასხვა სახის ეფექტებს. ოსტეოქონდროზის საწინააღმდეგო აბების დამოუკიდებლად მიღება და განკურნების იმედი არ შეიძლება; ნებისმიერი პროცედურა და მედიკამენტი შეიძლება დანიშნოს მხოლოდ ნევროლოგმა. სპეციალისტი თავის რეკომენდაციებს ეყრდნობა თითოეულ კონკრეტულ შემთხვევას და პაციენტის ინდივიდუალურ მახასიათებლებს, რათა მკურნალობამ არ გამოიწვიოს უფრო მეტი ტანჯვა, ვიდრე თავად დაავადება.
ოსტეოქონდროზის დროს ნაჩვენებია სავარჯიშო თერაპია, რომელიც პირველად ტარდება საავადმყოფოს სპეციალურ ოთახში, რათა ექიმი დარწმუნდეს, რომ პაციენტი სწორად ასრულებს მითითებულ ვარჯიშებს. დაზიანების სხვადასხვა ლოკალიზაცია გულისხმობს სხვადასხვა კომპლექსებს, რომლებიც მიმართულია ზურგის კუნთების შენარჩუნებაზე, თავად მალთაშუა დისკების და ხერხემლიანების სისხლის მიმოქცევისა და ტროფიზმის გაუმჯობესებაზე და მათი ხახუნის შემცირებაზე.
თერაპიულ მასაჟს ასევე აქვს სასარგებლო გავლენა ოსტეოქონდროზის დროს დაავადების მიმდინარეობაზე; სიფრთხილით ტარდება ფიზიოთერაპია, მანუალური თერაპია, აკუპუნქტურა, ოსტეოპათია და ხერხემლის აპარატური წევა. მკურნალობის კურსს და მის მეთოდებს ექიმი განსაზღვრავს დაზიანების განვითარების ხარისხის, ტკივილის გამოვლინებისა და თითოეული კონკრეტული შემთხვევის ინდივიდუალური მახასიათებლების მიხედვით.
ოსტეოქონდროზის პროფილაქტიკა
თუ დროულად მიიღებთ ზომებს დაავადების განვითარების თავიდან ასაცილებლად, მაშინ მისი მკურნალობა შეიძლება არასოდეს იყოს საჭირო. ამას ასევე კომპლექსურად უნდა მივუდგეთ: წინასწარ შეამციროთ ჩამოთვლილი რისკ-ფაქტორები (თუნდაც დისკომფორტის გამოჩენამდე), შეეცადეთ თანაბრად გადაანაწილოთ დატვირთვა, დააკვირდეთ პოზას ბავშვობიდან, მიიღოთ ადეკვატური კვება ყველა საჭირო ვიტამინით და რეგულარულად დაკავდეთ დამხმარე სპორტით ( მაგალითად, ცურვა).
ოსტეოქონდროზის განვითარების თავიდან ასაცილებლად ტანვარჯიში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს: არსებობს სპეციალური ვარჯიშები, რომლებიც ამცირებს დატვირთვას ხერხემალზე. მათ შესახებ შეგიძლიათ მიმართოთ ორთოპედს ან ნევროლოგს.
მაგრამ ჩვეულებრივი დილის ვარჯიშებიც კი ხელს შეუწყობს კუნთების ტონუსის შენარჩუნებას, სპაზმების მოხსნას და სისხლის მიმოქცევის გაუმჯობესებას, რათა არ დაირღვეს სახსართაშორისი დისკების ტროფიზმი. მჯდომარე მუშაობაში ფიზიკური უმოქმედობის განვითარების თავიდან ასაცილებლად საჭიროა პერიოდულად გახურება და ოსტეოქონდროზის პროფილაქტიკისთვის მითითებული ვარჯიშების შესრულება.